خبرواقعی – روزنامه رمز اقتصاد بنزین گران خودرو را محور گزارش صفحه اول قرار داد. افزایش ۱۰ درصدی بنزین به ۵۰۰۰ تومان بدون اصلاح صنعت خودرو، انتقاد شدید کارشناسان را برانگیخت. شناورسازی بنزین: چرا حالا و چرا درست؟ در حالی که دولت با شناورسازی قیمت بنزین و افزایش ۱۰ درصدی آن به ۵۰۰۰ تومان، نخستین […]
خبرواقعی – روزنامه رمز اقتصاد بنزین گران خودرو را محور گزارش صفحه اول قرار داد. افزایش ۱۰ درصدی بنزین به ۵۰۰۰ تومان بدون اصلاح صنعت خودرو، انتقاد شدید کارشناسان را برانگیخت.
شناورسازی بنزین: چرا حالا و چرا درست؟
در حالی که دولت با شناورسازی قیمت بنزین و افزایش ۱۰ درصدی آن به ۵۰۰۰ تومان، نخستین گام جدی برای واقعیسازی قیمت حاملهای انرژی را برداشت و امیدوار است روزانه ۲۵ میلیون لیتر از مصرف سوخت کم کند، کارشناسان هشدار میدهند این سیاست بدون اصلاح فوری صنعت خودرو، نه تنها ناکارآمد بلکه ناعادلانه خواهد بود.
انتقاد تند رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند
سیدطه حسین مدنی، رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند، در گفتوگویی تأکید میکند: «دولت میتواند با یک دستور قاطع به خودروسازان برای رعایت استانداردهای جهانی مصرف سوخت، بدون افزودن حتی یک ریال به هزینه ماهانه خانوارها، روزانه تا ۵۰ میلیون لیتر صرفهجویی ایجاد کند – یعنی دقیقاً دو برابر اثر افزایش قیمت بنزین، اما بدون فشار مستقیم بر مردم.»
چرا بار اصلاح انرژی فقط بر دوش مصرفکنندگان افتاده و انحصارگران خودروسازی همچنان در حاشیه امن سود و رانت باقی ماندهاند؟
دولت پس از سالها تأخیر، بالاخره قیمت بنزین را از حالت ثابت و دستوری خارج کرد و به سمت افزایش پلکانی با سقف شناور برد – سیاستی که مدنی آن را «گام درست و ضروری» مینامد.
مزایای شناورسازی از نگاه مدنی
او توضیح میدهد: «در اقتصاد تورمی ایران با نرخ تورم بالای ۴۰ درصد، ثابت نگه داشتن قیمت بنزین نه تنها بیفایده است، بلکه پس از مدتی فاصله عظیمی بین قیمت تمامشده و قیمت عرضه ایجاد میکند. این سیاست دستوری، یارانه پنهان انرژی را بیشتر به جیب دهکهای ثروتمند میریزد، در حالی که بیشترین سرانه مصرف بنزین در کشور متعلق به دو دهک بالای جامعه است، نه اقشار کمدرآمد که واقعاً نیاز به حمایت دارند.»
خودروسازان در مقابل مردم: تضاد اصلی اصلاح انرژی
مدنی مزایای این طرح را چنین برمیشمرد: تسهیل توسعه پالایشگاههای خصوصی با کاهش مداخله مستقیم دولت در قیمتگذاری. کنترل نسبی قاچاق سوخت، هرچند او تأکید میکند چالش اصلی قاچاق در گازوئیل است نه بنزین؛ جایی که عدم شفافیت بالا، ریسک پایین حمل و نگهداری، و سود سرشار، قاچاق را جذابتر کرده است. جلوگیری از شوک اقتصادی با اعلام پیش از اجرا و شروع ملایم با فقط ۱۰ درصد افزایش.
موتورهای موزهای هنوز در خط تولید
اما جایی که انتقاد مدنی تیز میشود، صنعت خودرو است. او میگوید: «نمیتوان از یک طرف قیمت سوخت را واقعی و شناور کرد، اما از طرف دیگر مردم را مجبور به خرید خودروهایی کرد که در هر ۱۰۰ کیلومتر تا ۱۴ لیتر بنزین میبلعند – موتورهایی مثل xu7 و tu3 که از سال ۲۰۰۰ میلادی در اروپا به دلیل آلایندگی شدید و مصرف بالا ممنوع شدهاند!»
مقایسه مصرف سوخت در جهان و ایران
برای مقایسه: میانگین مصرف واقعی خودروهای معمولی در اروپا: ۵ تا ۶ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر (با پیمایش سالانه ۱۲ هزار کیلومتر). در آمریکا: حدود ۸ لیتر (با پیمایش ۱۷ هزار کیلومتر به دلیل وسعت کشور). در ایران: حتی خودروهای نو به راحتی به ۱۲-۱۴ لیتر میرسند، و این جدا از آلودگی هوا (عامل اصلی تعطیلی گسترده مدارس، دانشگاهها و ادارات در روزهای اخیر) و ناامنی جادهای است که با سیاستهای جوانی جمعیت و افزایش فرزندآوری کاملاً در تضاد است.
بمب ساعتی خودروهای فرسوده و شکست طرح اسقاط
مدنی انتقاد میکند: «خودروسازان، حتی پس از خصوصیسازی ظاهری، همچنان در انحصار مطلق عمل میکنند. تعرفه ۱۰۰ درصدی واردات خودرو، بازار را از هرگونه رقابت واقعی خالی کرده و استانداردهای تولید را به خواب عمیق فرو برده. نتیجه؟ مردم مجبورند موتورهای متعلق به قرن گذشته را با بنزین ۵۰۰۰ تومانی تغذیه کنند.»
جایگزینهای سبز: چرا فعلاً رویا هستند؟
یکی از نقاط تاریک پرونده، ۱۳ میلیون خودروی فرسوده است. مدنی میگوید: «شرایط اقتصادی خودرو را به کالای سرمایهای تبدیل کرده و مردم نمیتوانند به راحتی آن را تعویض کنند. از طرف دیگر، دولت هیچ مشوق واقعی (مثل وام کمبهره) یا قانون تنبیهی اجرایی برای اسقاط ارائه نکرده. نتیجه؟ طرح نوسازی ناوگان عملاً شکست خورده و این خودروها روزانه آتش مصرف و آلایندگی را شعلهورتر میکنند.»
حکمرانی خوب: شفافیت کجاست؟
مدنی به ایدههای جایگزین مثل CNG و خودروهای برقی هم میپردازد، اما واقعبینانه: «CNG با کمبود شدید جایگاه (مثل اتوبان ۱۵۰ کیلومتری قم تا گرمسار بدون حتی یک ایستگاه) و ناترازی گاز در زمستان، بارها باعث زمینگیر شدن خودروها شده. خودروهای برقی هم با بحران تأمین برق خانگی و صنایع، و نبود حتی حداقل جایگاه شارژ، فعلاً گزینه عملی نیستند. بدون سرمایهگذاری عظیم زیرساختی، اینها فقط وعدههای توخالیاند.»
اصول حکمرانی
مدنی در پایان به اصول حکمرانی خوب اشاره میکند و انتقاد میکند: «دولت باید شفاف اعلام کند با کدام نهادها – از کمیسیونهای مجلس تا اتاق بازرگانی و اندیشکدهها – مشورت کرده. ابهام در متن مصوبه، پاسخهای مبهم سخنگو، و عدم مشارکت بخش خصوصی، سرمایه اجتماعی را تهدید میکند. این دولت که تخصصگرایی را شعار اصلی خود قرار داد، حالا باید نشان دهد عملش هم تخصصی است.»
سؤال بزرگ از دولت
او هشدار اخیر رئیسجمهور به خودروسازان را «نقطه امید» میداند، اما میپرسد: «آیا این هشدار به تغییرات واقعی منجر میشود؟ مردم منتظرند ببینند موتورهای موزهای از خط تولید خارج میشوند یا نه.»
شناورسازی قیمت بنزین فرصتی طلایی برای اصلاح کل زنجیره انرژی ایران است، اما بدون برخورد قاطع با انحصار خودروسازان، تعرفههای ضد رقابتی و استانداردهای خوابیده، این اصلاح به نفع مردم تمام نخواهد شد. دولت میتواند با تمرکز روی کیفیت خودرو و اسقاط فرسودهها، ۵۰ میلیون لیتر صرفهجویی کند – دو برابر افزایش قیمت – و ثابت کند بار اصلاح را عادلانه تقسیم کرده. سؤال بزرگ این است: آیا خودروسازان بالاخره مجبور به تغییر میشوند، یا مردم همچنان تاوان موتورهای ۱۴ لیتری را با بنزین گران میپردازند؟
رمزاقتصاد این پرونده را تا حصول نتیجه رصد خواهد کرد و نظرات کارشناسان و خوانندگان را در شمارههای آتی منتشر میکند. شما چه فکر میکنید؟ نظرات خود را به تحریریه ارسال کنید.
