تنشهای قفقاز جنوبی بار دیگر وارد مرحلهای حساس شدهاند. اخیراً، دولت بریتانیا اعلام کرده که اتباعش نباید به مرز بین باکو و ارمنستان سفر کنند. این هشدار ساده، در واقع نشانهای از تغییرات مهم در معادلات منطقهای است. آیا این تصمیم مقدمهای برای اقدام نظامی آذربایجان علیه استان سیونیک ارمنستان است؟ اگر چنین باشد، ایران […]
تنشهای قفقاز جنوبی بار دیگر وارد مرحلهای حساس شدهاند. اخیراً، دولت بریتانیا اعلام کرده که اتباعش نباید به مرز بین باکو و ارمنستان سفر کنند. این هشدار ساده، در واقع نشانهای از تغییرات مهم در معادلات منطقهای است. آیا این تصمیم مقدمهای برای اقدام نظامی آذربایجان علیه استان سیونیک ارمنستان است؟ اگر چنین باشد، ایران چه واکنشی نشان خواهد داد؟ این تحولات میتواند نظم ژئوپلیتیک منطقه را تغییر داده و نقش ایران را در مسیرهای ترانزیتی به چالش بکشد.
ممنوعیت سفر؛ چرا حالا؟
اینکه انگلیس دقیقاً در این برهه حساس، سفر به این منطقه را ممنوع کرده، سؤالات زیادی را به وجود میآورد. از جمله:
- آیا اطلاعاتی در مورد تحرکات نظامی آذربایجان به دست آورده؟
- آیا حمایت ترکیه و اسرائیل از باکو وارد فاز عملیاتی شده؟
- آیا این هشدار به نوعی پیام غیرمستقیم برای ایران است که باید در سیاستهای منطقهای خود تجدیدنظر کند؟
بریتانیا معمولاً در مناطقی که احتمال درگیری بالا میرود، هشدارهای امنیتی صادر میکند. اما این بار، همزمانی این هشدار با تحرکات آذربایجان و سکوت معنادار ترکیه و اسرائیل، موضوع را پیچیدهتر کرده است.
سناریوی جنگ و تأثیر آن بر ایران
اگر آذربایجان واقعاً تصمیم به حمله به استان سیونیک بگیرد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ چند سناریوی احتمالی را میتوان بررسی کرد:
۱. بسته شدن مرز ایران و ارمنستان
استان سیونیک تنها راه اتصال ایران به ارمنستان و دروازهای به سمت اروپا است. اگر این منطقه تحت کنترل آذربایجان قرار بگیرد، مسیر سنتی ایران برای ارتباط با غرب مختل خواهد شد. در این صورت، کریدور جدیدی از اروپا به چین از طریق ترکیه، آذربایجان و ترکمنستان شکل میگیرد که ایران را از مسیرهای ترانزیتی حذف خواهد کرد.
۲. افزایش حضور اسرائیل در قفقاز
یکی از نگرانیهای اصلی ایران، حضور پررنگ اسرائیل در آذربایجان است. اگر باکو سیونیک را تصرف کند، اسرائیل میتواند پایگاههای اطلاعاتی و نظامی خود را در این منطقه تقویت کند، تهدیدی که تهران نمیتواند نادیده بگیرد.
۳. موضعگیری ایران؛ واکنش یا نظارهگر؟
سؤال مهم این است که ایران چگونه واکنش نشان خواهد داد؟ آیا تهران اجازه خواهد داد مرزهایش با ارمنستان قطع شود؟ یا اینکه مانند جنگ قرهباغ، موضعی محتاطانه اتخاذ خواهد کرد؟
نقش ترکیه و اسرائیل در تحولات اخیر
ترکیه و اسرائیل دو بازیگر کلیدی در این ماجرا هستند. از یک سو، آنکارا مدتهاست که از سیاستهای باکو حمایت کرده و به دنبال گسترش نفوذ خود در منطقه است. از سوی دیگر، اسرائیل که یکی از تأمینکنندگان اصلی تسلیحات آذربایجان محسوب میشود، احتمالاً از هرگونه تغییر در مرزهای قفقاز به نفع باکو استقبال خواهد کرد.
سؤال اینجاست: آیا این دو کشور حاضرند برای پیشبرد اهداف خود، به تنشهای نظامی دامن بزنند؟ آیا جنگ قرهباغ ۲ در راه است؟
سیاستهای ایران؛ تعامل یا تقابل؟
ایران تاکنون سعی کرده با حفظ تعادل، روابط خود را هم با ارمنستان و هم با آذربایجان مدیریت کند. اما در صورتی که مرز ایران و ارمنستان در خطر باشد، این سیاست باید تغییر کند.
راهکارهای احتمالی ایران شامل:
- افزایش همکاری با ارمنستان برای تقویت مرزهای مشترک و جلوگیری از هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی
- گفتوگو با روسیه به عنوان یکی از قدرتهای تأثیرگذار در قفقاز برای جلوگیری از تغییرات مرزی
- استفاده از ابزارهای اقتصادی و دیپلماتیک برای کاهش تنش در منطقه
سخن پایانی
ممنوعیت سفر اتباع انگلیس به مرز باکو و ارمنستان، تنها یک هشدار ساده نیست، بلکه نشانهای از تحولات عمیق در منطقه است. ایران در این معادله نقشی حیاتی دارد و باید تصمیمات استراتژیکی اتخاذ کند تا از انزوای ژئوپلیتیکی خود جلوگیری کند. در حالی که ترکیه و اسرائیل به دنبال گسترش نفوذشان در قفقاز هستند، ایران نباید از این معادله حذف شود. آیا تهران آماده است که برای حفظ جایگاه خود در منطقه وارد عمل شود؟ آینده قفقاز، به زودی روشن خواهد شد.
