چرا اروپا نمی‌تواند مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کند؟ به گزارش شبکه اجتماعی ایکس، میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، اظهارات اخیر سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، را تأیید کرد و گفت سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه، و آلمان) از نظر قانونی و اخلاقی حقی برای فعال‌سازی مکانیسم […]
چرا اروپا نمی‌تواند مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کند؟
به گزارش شبکه اجتماعی ایکس، میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، اظهارات اخیر سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، را تأیید کرد و گفت سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه، و آلمان) از نظر قانونی و اخلاقی حقی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های پیشین علیه ایران ندارند. این موضع‌گیری در پی تنش‌های اخیر دیپلماتیک و تهدیدات اروپا برای احیای تحریم‌های شورای امنیت مطرح شده است.
مکانیسم ماشه چیست؟
مکانیسم ماشه یا «اسنپ‌بک» سازوکاری در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) است که به طرف‌های امضاکننده اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات توسط یکی از طرف‌ها، تحریم‌های سازمان ملل را بازگردانند. این سازوکار در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تعریف شده و به کشورهای عضو برجام امکان می‌دهد با ادعای تخلف، تحریم‌های پیشین را بدون نیاز به رأی‌گیری مجدد احیا کنند. با این حال، روسیه معتقد است اروپا به دلیل عدم پایبندی به تعهدات خود، مشروعیت استفاده از این ابزار را از دست داده است.
موضع روسیه در برابر تهدیدات اروپا
میخائیل اولیانوف در شبکه اجتماعی ایکس تأکید کرد که سه کشور اروپایی (E3) نمی‌توانند به‌طور قانونی یا اخلاقی مکانیسم ماشه را فعال کنند. او استدلال کرد که خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و عدم اجرای تعهدات اروپا برای حفظ مزایای اقتصادی ایران، اعتبار آن‌ها را برای استفاده از این سازوکار تضعیف کرده است. اولیانوف نوشت: «اروپا خود به تعهداتش عمل نکرده و حالا نمی‌تواند ایران را به نقض توافق متهم کند.» این اظهارات پاسخی به پیام عباس عراقچی بود که تهدید اروپا به فعال‌سازی مکانیسم ماشه را غیرقانونی خوانده بود.
سابقه تنش‌های هسته‌ای و نقش اروپا
برجام در سال ۲۰۱۵ بین ایران و گروه ۵+۱ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه، و چین) امضا شد تا برنامه هسته‌ای ایران را در ازای رفع تحریم‌ها محدود کند. اما خروج یک‌جانبه آمریکا در سال ۲۰۱۸ و بازگرداندن تحریم‌های سخت‌گیرانه، ایران را از مزایای اقتصادی توافق محروم کرد. اروپا وعده داد با ایجاد سازوکارهایی مانند اینستکس، تجارت با ایران را حفظ کند، اما این تلاش‌ها عملاً ناکام ماند. در نتیجه، ایران از سال ۲۰۱۹ به‌تدریج تعهدات هسته‌ای خود را کاهش داد و اعلام کرد این اقدامات در پاسخ به نقض تعهدات طرف مقابل است.
چرا اروپا به مکانیسم ماشه متوسل می‌شود؟
تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا در واکنش به گسترش فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطرح شده است. سه کشور اروپایی ادعا می‌کنند ایران با افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم و محدود کردن دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از برجام تخطی کرده است. با این حال، ایران استدلال می‌کند که اقداماتش واکنشی به عدم اجرای تعهدات غرب است. عباس عراقچی در پیام اخیر خود تأکید کرد: «اروپا نمی‌تواند با نادیده گرفتن نقض تعهدات خود، ایران را مسئول بداند.»
حمایت روسیه از ایران
روسیه به‌عنوان یکی از امضاکنندگان برجام، بارها از مواضع ایران حمایت کرده است. اولیانوف در اظهارات خود به ایکس اشاره کرد که اروپا و آمریکا با خروج از توافق و اعمال فشار حداکثری، زمینه‌ساز تنش‌های کنونی شده‌اند. او گفت: «سه کشور اروپایی نمی‌توانند از مکانیسم ماشه استفاده کنند، زیرا خودشان به تعهداتشان پایبند نبوده‌اند.» این موضع نشان‌دهنده همسویی راهبردی مسکو و تهران در برابر فشارهای غرب است.
پیامدهای فعال‌سازی مکانیسم ماشه
فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند تحریم‌های شورای امنیت، از جمله تحریم تسلیحاتی، مالی، و نفتی، را علیه ایران بازگرداند. این اقدام احتمالاً مذاکرات هسته‌ای را به‌طور کامل متوقف می‌کند و تنش‌های منطقه‌ای را تشدید خواهد کرد. کارشناسان معتقدند چنین اقدامی نه‌تنها به اهداف دیپلماتیک غرب کمکی نمی‌کند، بلکه می‌تواند ایران را به سمت اقدامات متقابل سخت‌تر، مانند خروج کامل از برجام یا حتی معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT)، سوق دهد.
واکنش ایران به تهدیدات اروپا
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که تهدید به استفاده از مکانیسم ماشه غیرقانونی است و ایران آماده پاسخ‌گویی به هرگونه اقدام خصمانه است. او تأکید کرد که ایران همچنان به دیپلماسی پایبند است، اما غرب باید نشان دهد که مذاکرات پوششی برای اهداف دیگر نیست. این اظهارات نشان‌دهنده موضع محتاطانه اما قاطع ایران در برابر فشارهای غرب است.
نقش شورای امنیت و چالش‌های حقوقی
از نظر حقوقی، فعال‌سازی مکانیسم ماشه نیازمند اجماع در شورای امنیت نیست، اما روسیه و چین به‌عنوان اعضای دائم با حق وتو می‌توانند مانع اجرای آن شوند. اولیانوف تأکید کرد که اروپا نمی‌تواند به‌صورت یک‌جانبه تحریم‌ها را بازگرداند، زیرا این اقدام با روح توافق برجام مغایرت دارد. او افزود: «اروپا باید به جای تهدید، به تعهدات خود بازگردد.»
زمینه‌های سیاسی تهدیدات اروپا
تهدید اروپا به استفاده از مکانیسم ماشه در شرایطی مطرح می‌شود که تنش‌های ژئوپلیتیک در منطقه شدت گرفته است. برخی تحلیل‌گران معتقدند اروپا با این تهدید سعی دارد فشار بر ایران را افزایش دهد تا در مذاکرات احتمالی امتیازات بیشتری کسب کند. با این حال، این رویکرد می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد و اعتماد باقی‌مانده بین طرفین را از بین ببرد.
ضرورت بازگشت به دیپلماسی
کارشناسان بین‌المللی تأکید می‌کنند که تنها راه‌حل بحران کنونی، بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات برجام است. ایران بارها اعلام کرده آماده مذاکره است، مشروط بر اینکه غرب به تعهدات خود عمل کند. اولیانوف نیز در ایکس نوشت: «دیپلماسی تنها راه پیش رو است، اما اروپا باید صداقت خود را ثابت کند.»
آینده مذاکرات هسته‌ای
آینده مذاکرات هسته‌ای به شدت به اقدامات اروپا بستگی دارد. اگر سه کشور اروپایی به تهدیدات خود ادامه دهند، احتمال فروپاشی کامل برجام افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، بازگشت به دیپلماسی و اجرای تعهدات می‌تواند فضا را برای گفت‌وگوهای سازنده باز کند. ایران و روسیه هر دو بر لزوم حفظ برجام تأکید دارند، اما خواستار پایبندی متقابل هستند.
