مهم‌ترین درس تنش بین ترامپ و زلنسکی برای ما ایرانیان: دنیا را باید با لنز متفاوتی نگاه کرد ✍🏻 محمد رهبری، پژوهشگر و جامعه‌شناس تنش لفظی شب گذشته میان زلنسکی و ترامپ، می‌تواند نقطه عطفی در مناسبات بین‌المللی باشد. مواضع ترامپ در این ماجرا، در تعارض با سیاست‌های سنتی آمریکا پس از جنگ جهانی دوم […]
مهم‌ترین درس تنش بین ترامپ و زلنسکی برای ما ایرانیان: دنیا را باید با لنز متفاوتی نگاه کرد
✍🏻 محمد رهبری، پژوهشگر و جامعه‌شناس
تنش لفظی شب گذشته میان زلنسکی و ترامپ، می‌تواند نقطه عطفی در مناسبات بین‌المللی باشد. مواضع ترامپ در این ماجرا، در تعارض با سیاست‌های سنتی آمریکا پس از جنگ جهانی دوم قرار داشت.
افول هنجارهای بین‌المللی و تغییر نگاه آمریکا
در هشتاد سال گذشته، آمریکا با استفاده از قدرت رسانه‌ای و نرم خود تلاش می‌کرد تا خود را رهبر اخلاقی نظم جهانی معرفی کند. اما اکنون ترامپ، با رویکرد یکجانبه‌گرایانه‌اش، نشان داد که نسبت به هنجارهایی که کشورش برای تثبیت آن‌ها تلاش کرده بود، بی‌تفاوت است و تنها قدرت و زور را تعیین‌کننده می‌داند.
بازگشت توسعه‌طلبی سرزمینی در نظم جدید جهانی
به نظر می‌رسد آمریکای ترامپ بیش از پیش هنجارهای بین‌المللی را نادیده می‌گیرد. این مسئله به‌ویژه در رابطه با مرزهای بین‌المللی اهمیت دارد. سیاست‌های دولت ترامپ در قبال فلسطین و اوکراین نشان می‌دهد که توسعه سرزمینی، که تا پیش از جنگ جهانی اول و دوم بین کشورها رایج بود، بار دیگر در حال بازگشت است.
اگر در قرون گذشته، کشورگشایی برای تأمین مواد اولیه و کشاورزی انجام می‌شد، امروز منابعی مانند نفت، گاز و فلزات کمیاب (مانند لیتیوم و گرافیت) به‌عنوان اهداف توسعه سرزمینی مطرح هستند. تلاش ترامپ برای تسلط بر منابع گازی غزه و معادن اوکراین را می‌توان در همین راستا تحلیل کرد.
نظم جدید: ائتلاف اقتدارگرایان در برابر لیبرال‌دموکراسی‌ها
در این نظم جدید، اتحاد سنتی کشورهای دموکراتیک دچار تزلزل شده است. آمریکا، که زمانی حامی لیبرال‌دموکراسی‌ها بود، اکنون به کشورهای نیمه‌دموکراتیک و اقتدارگرایی مانند روسیه، اسرائیل و برخی کشورهای عربی نزدیک‌تر شده است و حتی در مقابل متحدان اروپایی خود می‌ایستد. در نتیجه، قدرت نرم آمریکا تضعیف شده و نقش نهادهایی مانند سازمان ملل کمرنگ‌تر شده است.
ایران و چالش‌های نظم جدید بین‌الملل
این تغییرات، نیازمند بازنگری در درک ما از مناسبات جهانی است. تحلیل تحولات دنیا از دریچه نظم بین‌المللی پس از جنگ جهانی دوم، دیگر کافی نیست. برای تعریف جایگاه ایران در این نظم جدید، باید با نگاهی متفاوت به جهان نگریست.
اما این تغییرات چه معنایی برای ایران دارد؟
- فرصت‌ها: تغییر نظم بین‌الملل می‌تواند برای ایران امکان بازیگری جدیدی فراهم کند.
- تهدیدها: یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها، بازگشت ایده توسعه سرزمینی است. ایران در قرن نوزدهم قربانی چنین تفکری بود و بخش‌های ارزشمندی از سرزمین خود را از دست داد.
جمع‌بندی: چگونه در این نظم جدید عمل کنیم؟
جهان امروز در آنارشیک‌ترین وضعیت خود در هشتاد سال گذشته قرار دارد. یکی از درس‌های تنش ترامپ و زلنسکی این است که بازیگران متوسط و کوچک، در صورت نداشتن انعطاف‌پذیری و درک صحیح از تحولات، در معرض تهدید قدرت‌های بزرگ قرار می‌گیرند.
برای حفظ و تقویت موقعیت ایران در این نظم جدید، لازم است با دیدگاهی منعطف و تحلیلی، هم فرصت‌ها را شناسایی کنیم و هم نسبت به تهدیدها هوشیار باشیم.
