خبر واقعی- روزنامه رمز اقتصاد بانک‌ها را بازیگران پنهان گرانی مسکن نامید. انحراف ۱۶۲۰ همت وام ساخت و ورود به سوداگری املاک، خانه‌دار شدن مردم را تقریباً ناممکن کرد. بانک‌ها؛ بازیگران پنهان گرانی مسکن در حالی که بحران مسکن فشار بی‌سابقه‌ای بر خانوارهای ایرانی وارد کرده، آمار رسمی نشان می‌دهد بانک‌ها بخش اعظم تعهد قانونی […]
خبر واقعی- روزنامه رمز اقتصاد بانک‌ها را بازیگران پنهان گرانی مسکن نامید. انحراف ۱۶۲۰ همت وام ساخت و ورود به سوداگری املاک، خانه‌دار شدن مردم را تقریباً ناممکن کرد.
بانک‌ها؛ بازیگران پنهان گرانی مسکن
در حالی که بحران مسکن فشار بی‌سابقه‌ای بر خانوارهای ایرانی وارد کرده، آمار رسمی نشان می‌دهد بانک‌ها بخش اعظم تعهد قانونی خود برای پرداخت تسهیلات نهضت ملی مسکن را اجرا نکرده‌اند. انحراف منابع از تسهیلات ساخت به سمت فعالیت‌های سوداگرانه، بازار مسکن را با یکی از عمیق‌ترین شکاف‌های تأمین مالی در دهه اخیر روبه‌رو کرده است؛ شکافی که نه تنها روند خانه‌دار شدن مردم را کند کرده، بلکه بانک‌ها را به یکی از بازیگران اصلی گرانی و التهاب در بازار املاک بدل ساخته است.
بحران مسکن؛ از اقتصادی تا امنیتی
بحران مسکن در ایران حالا دیگر تنها یک چالش اقتصادی نیست؛ به بحرانی اجتماعی، رفاهی و حتی امنیتی تبدیل شده است. افزایش بی‌وقفه قیمت مسکن، عقب‌ماندگی عرضه، کاهش توان خرید خانوارها و رشد بی‌سابقه اجاره‌بها، تصویری ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد یکی از اساسی‌ترین نیازهای جامعه، یعنی «سرپناه»، در وضعیت هشدار قرار دارد. در چنین شرایطی، انتظار می‌رفت شبکه بانکی مطابق تکالیف قانونی، موتور محرک تأمین مالی نهضت ملی مسکن باشد و جریان اعتباری موردنیاز برای ساخت میلیون‌ها واحد مسکونی را فراهم کند؛ اما گزارش رسمی دیوان محاسبات کشور نشان می‌دهد واقعیت دقیقاً در نقطه مقابل این انتظار قرار دارد.
۱۶۲۰ همت منابعی که هرگز وارد مسکن نشد
طبق گزارش دیوان محاسبات، بانک‌ها در چهار سال منتهی به شهریور امسال، بر اساس ماده ۴ قانون جهش تولید مسکن، مکلف به تأمین ۲۲۲۱ همت تسهیلات برای ساخت مسکن بودند. اما از این رقم، ۱۶۲۰ هزار میلیارد تومان – معادل حدود ۷۳ درصد تعهد – هرگز پرداخت نشده است. این مقدار عظیم از منابع بانکی که باید وارد ساخت‌وساز و طرح‌های حمایتی می‌شد، عملاً از چرخه مسکن خارج مانده و به اعتقاد کارشناسان، همین خلأ بزرگ یکی از عوامل اصلی عقب‌ماندگی در اجرای طرح‌های ملی مسکن است.
بانک‌ها و ورود غیرقانونی به سوداگری مسکن
اما داستان، تنها پرداخت‌نشدن تسهیلات نیست. بخش مهمی از بحران امروز، نتیجه ورود مستقیم بانک‌ها به فعالیت‌های سوداگرانه در بازار املاک است. حسام عقبایی، رئیس پیشین اتحادیه املاک، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر تأکید می‌کند فعالیت بانک‌ها در حوزه خریدوفروش، ساخت‌وساز و بنگاه‌داری «به‌طور کامل خلاف نص صریح قانون بانکداری» است.
چگونه بانک‌ها قیمت مسکن را بالا می‌برند؟
نقش بانک‌ها در گرانی بازار مسکن چند لایه دارد: انباشت املاک گران‌قیمت ساخت‌وساز با نگاه سرمایه‌ای فروش املاک با نرخ دستوری بانکی‌ها انتقال منابع از تولید مسکن به بازارهای سریع‌السود
وام مسکن؛ قربانی جذابیت وام‌های سریع‌السود
عقبایی در ادامه می‌گوید یکی از دلایل مهم امتناع بانک‌ها از اجرای تکلیف ۲۰ درصدی تسهیلات مسکن، تفاوت جذابیت اقتصادی این وام‌ها با سایر تسهیلات است. بانک‌ها ترجیح می‌دهند تسهیلات را در حوزه‌هایی پرداخت کنند که: بازپرداخت وام کوتاه‌مدت باشد سود دریافتی بیشتر باشد ریسک نکول کمتر باشد
وقتی بانک‌ها خود بازیگر بازار می‌شوند
کارشناسان باور دارند که در هیچ کشوری شبکه بانکی مجاز نیست بازیگر اصلی بازار مسکن شود. عقبایی می‌گوید: «وقتی بانک‌ها خودشان وارد خریدوفروش مسکن می‌شوند، چگونه می‌توان انتظار داشت همین بانک‌ها برای خانه‌دار شدن مردم وام بدهند؟»
چرا تکلیف قانونی ۲۰ درصدی اجرا نشد؟
بانک‌ها با روش‌های مختلف از اجرای قانون طفره رفته‌اند؛ از جمله: سخت‌گیری بیش از حد در ضوابط پرداخت تعیین نرخ‌های سود بالا تعلل در تشکیل پرونده وام عدم همکاری با انبوه‌سازان کاهش سهمیه پرداختی شعب
پیامدهای اقتصادی کوتاهی بانک‌ها
با عدم پرداخت ۱۶۲۰ همت تسهیلات، پیامدهای گسترده‌ای پدید آمده است: کاهش ساخت و تولید مسکن افزایش کمبود عرضه رشد شدید قیمت خرید و اجاره طولانی‌تر شدن صف انتظار برای مسکن ملی تقویت فعالیت‌های سوداگرانه
رشد هلدینگ‌های ساختمانی بانکی
یکی از پدیده‌های نگران‌کننده، رشد هلدینگ‌های ساختمانی متعلق به بانک‌هاست. این شرکت‌ها امروز نقش مهمی در نوسان‌گیری و افزایش قیمت مسکن دارند.
اکنون چه باید کرد؟
کارشناسان چند پیشنهاد کلیدی ارائه می‌دهند: اجرای کامل جریمه مالیاتی بانک‌های متخلف (۳۲۴ همت) ممنوعیت قطعی ساخت‌وساز و بنگاه‌داری توسط بانک‌ها شفاف‌سازی سبد دارایی‌های ملکی بانک‌ها راه‌اندازی سامانه نظارت بر تسهیلات مسکن
جمع‌بندی؛ ناترازی بانکی، گره کور بازار مسکن
عدم پرداخت ۱۶۲۰ همت تسهیلات، ورود بانک‌ها به خریدوفروش ملک و نگهداری دارایی‌های سنگین غیرمولد، مجموعه‌ای از رفتارهای بانکی است که امروز مسیر خانه‌دار شدن مردم را دشوارتر از هر زمان دیگر کرده است.
