داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که افزایش قیمت کالاهای اساسی در یک سال اخیر، از پایان خرداد ۱۴۰۳ تا پایان خرداد ۱۴۰۴، به‌طور میانگین ۵۳ درصد بوده است. این گرانی، از حبوبات تا لبنیات و برنج، سفره خانوارها را کوچک‌تر کرده و در یک ماه اخیر، پس از جنگ ۱۲روزه با رژیم صهیونیستی، برخی اقلام تا ۳۰ درصد گران‌تر شده‌اند.

جهش ۵۳ درصدی قیمت کالاهای اساسی

مرکز آمار ایران گزارش داد که قیمت کالاهای اساسی، از جمله گوشت، حبوبات، لبنیات، و خشکبار، در یک سال گذشته بین ۱۰ تا ۲۰۰ درصد افزایش یافته است. حبوبات با گرانی ۹۰ تا ۲۰۰ درصدی در صدر قرار دارد؛ برای مثال، لوبیا چیتی از ۱۱۵ هزار تومان به ۳۵۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم رسید. لبنیات با میانگین افزایش ۷۰ درصدی در رتبه بعدی است، به‌طوری‌که کره پاستوریزه از ۳۲ هزار تومان به ۶۲ هزار تومان افزایش یافت. برنج ایرانی نیز با رشد ۸۳ درصدی، حداقل ۱۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم گران‌تر شد. خشکبار هم با افزایش ۲۰ تا ۴۰ درصدی روبه‌رو بوده است.

گرانی بی‌سابقه برنج در یک ماه

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در یک ماه اخیر، قیمت برنج به‌طور میانگین ۳۰ درصد افزایش یافته و برخی برندها تا ۷۰ درصد گران‌تر شده‌اند. برنج گلستان از ۲۹۰ هزار تومان به ۴۳۹ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم رسید (۵۰ درصد افزایش). برنج نیم‌دانه هاشمی از ۸۸ هزار تومان به ۱۵۰ هزار تومان (۷۰ درصد) و برنج طارم عطری مازندران از ۲۴۰ هزار تومان به ۳۸۰ هزار تومان (۶۰ درصد) افزایش یافت. شرکت خاطره نیز قیمت کیسه ۱۰ کیلوگرمی خود را از ۵۷۰ هزار تومان به ۸۷۰ هزار تومان رساند، اگرچه پس از حواشی رسانه‌ای، قیمت را کمی کاهش داد.

ثبات نسبی قیمت گوشت و پروتئین

برخلاف برنج و حبوبات، اقلام پروتئینی مانند گوشت گاو (۹ درصد)، گوشت گوسفند (۱۲ درصد)، کنسرو ماهی (۱۲ درصد)، ماهی قزل‌آلا (۲۲ درصد)، و مرغ (۲۶ درصد) کمترین افزایش قیمت را در یک سال گذشته داشته‌اند. این ثبات نسبی در مقایسه با گرانی‌های دیگر، فشار کمتری به سبد پروتئینی خانوارها وارد کرده است.

گرانی لبنیات پس از جنگ

لبنیات پس از جنگ ۱۲روزه با افزایش مصوب ۱۰ تا ۱۵ درصدی روبه‌رو شد. سخنگوی انجمن فرآورده‌های لبنی اعلام کرد که قیمت شیر خام از ۱۸ هزار تومان به ۲۳ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم افزایش یافته، اما این نرخ همچنان هزینه‌های تولیدکنندگان را پوشش نمی‌دهد. وزارت جهاد کشاورزی نیز از احتمال افزایش تا ۲۷ درصدی قیمت شیر خام خبر داد.

چالش نظارت بر بازار

با وجود ذخایر کافی کالاهای اساسی در طول جنگ، برخی واحدهای صنفی پس از جنگ قیمت‌ها را خودسرانه ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش دادند. محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، تأکید کرد که افزایش قیمت بدون مصوبه ستاد تنظیم بازار غیرقانونی است و با محتکران برخورد خواهد شد. او افزود که مصوبات تنظیم بازار ظرف ۱۵ روز اجرایی می‌شود. با این حال، بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که برخی فروشندگان با احتکار یا گرانی خودسرانه، به افزایش قیمت‌ها دامن زده‌اند.

تأثیر گرانی بر معیشت خانوارها

افزایش قیمت کالاهای اساسی، به‌ویژه برنج و حبوبات، معیشت خانوارها را تحت فشار قرار داده است. برخی معتقدند انحصار بازار توسط برندهای خاص و عرضه محدود، قیمت‌ها را به‌صورت حبابی بالا برده است. نمایندگان مجلس نیز در ۲۹ تیر ۱۴۰۴ خواستار بررسی گرانی برنج توسط کمیسیون کشاورزی شدند. فقدان نظارت مؤثر بر بازار، به‌ویژه پس از جنگ، به رهاشدگی قیمت‌ها منجر شده و نیاز به سیاست‌های نظارتی قوی‌تر را برجسته کرده است.